Zorgfinanciering met private middelen raakt steeds meer in zwang. Het geeft ruimte voor innovaties en het aanbieden van zorg die via de ziektekostenverzekeraars niet wordt bekostigd. Deze alternatieve financiering wordt voornamelijk gedaan door ‘stakeholders’: direct betrokkenen bij de zorginstelling, zoals artsen, en indirect betrokkenen, zoals bijvoorbeeld bewoners uit de omgeving die graag goede zorg in hun buurt hebben. Privéinvesteringen kunnen uiteindelijk bijdragen aan het hanteerbaar houden van de zorgkosten.
Vernieuwende zorg
De redenen om zorgprojecten alternatief te financieren kunnen verschillend zijn. Het kan een keuze zijn van een instelling om te willen uitbreiden of vernieuwen, maar er kan ook sprake zijn van een ophanden zijnd faillissement door zwak beheer of een gebrek aan visie op het runnen van een eigentijdse zorginstelling. Investeerders en stakeholders zijn met name geïnteresseerd in sociale en technologische innovatie, omdat ze geloven dat die aspecten een verzwakte instelling opnieuw levensvatbaar kunnen maken en doen opbloeien. Innovaties zijn jammer genoeg geen gemeengoed in de gangbare gezondheidszorg, en de financiering is meestal lastig. Dat maakt het voor private investeerders aantrekkelijk, omdat innoverende projecten vaak in behoeftes voldoen en op ruime belangstelling kunnen rekenen.
Behoudende verzekeraars
In de meeste West-Europese landen wordt de zorg gefinancierd op basis van solidariteit, via wel of niet winstgedreven verzekeringsorganisaties. Via vastgelegde ‘spelregels’ worden ziekenhuizen, huisartsen, ouderenzorginstellingen en andere zorginstanties van financiële middelen voorzien. Volgens Jan van der Beek, die via zijn investeringsmaatschappij en met eigen geld investeert in verschillende innovatieve zorgprojecten, is het probleem dat de officiële financieringsvormen steeds verder vastlopen, omdat de hele zorg vastloopt in het huidige stelsel. “Eén van de grote bedreigingen is dat de zorginnovatie, die juist hard nodig is, er niet in past. Als je met innovatieve ideeën bij een zorgverzekeraar aanklopt, dan ontmoet je vooral onbegrip. Ze zijn aangesteld om hun verzekeringsproduct te managen, ofwel voor zo min mogelijk geld zoveel mogelijk zorg te regelen. Dat is gezien hun rol heel begrijpelijk, maar zorginnovatie vereist een ander soort mensen.”
Out-of-the-box denken
Mensen die zich bezighouden met vernieuwingen zijn geïnteresseerd in efficiëntere en kwalitatief betere zorg. Ze denken out-of-the box en je vindt ze niet bij de behoudende zorgverzekeraars. Innovatie is echter wel hard nodig. Volgens Van der Beek moet men voor innovatie bij ondernemers zijn. “Zij kunnen toekomstige vraag en aanbod inschatten, modelleren en matchen, en komen met originele ideeën. Om de uitwerking van die ideeën te financieren moeten ze dan meestal naar private bronnen op zoek. Private equity is soms bereid te investeren, of fondsen die zich richten op sociale innovaties. Zo is BINAH, een Israëlisch bedrijf dat het meten van vitale waarden als bloeddruk en hemoglobine via een selfie op de mobiele telefoon mogelijk maakt, gefinancierd door family offices, venture capitalists en ondernemers.”
Innovatieve artsen
Innovatie wordt vaak ook opgepakt door artsen die een zelfstandig behandelcentrum starten als ze met hun ambities niet meer goed terecht kunnen bij het ziekenhuis waar ze werken. Ze zetten hun kliniek op met eigen geld en wat financiering van buitenaf. Zo richtte een Britse arts Patients Know Best op, een inmiddels zeer succesvol platform dat medische patiëntgegevens samenbrengt. Van der Beek: “Paradoxaal genoeg moet innovatie, die naast verbetering ook vaak kostenbesparing brengt, het vaak stellen zonder de hulp van zorgverzekeraars, terwijl het op de lange duur bij zal dragen aan het beperken van de zorgkosten.”
Nabuurschap
Zorg behelst meer dan alleen ziekenhuizen. Het nationale zorgbudget wordt maar voor dertig procent door ziekenhuizen gebruikt. De grootste sector is de ouderen- en gehandicaptenzorg. Als we het hebben over continuïteit van zorg is het dus zinvol om ook die te bekijken. Als je dan praat over innovatie kom je al snel op de combinatie van wonen en zorg. Tachtig procent van de ouderenzorg is medisch niet complex en dat biedt mogelijkheden. Van der Beek vindt dat we elkaar als samenleving misschien wat meer moeten helpen, zoals vroeger de kerken ook actief waren in de zorg en buren elkaar hielpen als dat nodig was:
“Een moderne variant: investeerders laten appartementen bouwen waar zorg en huisvesting allebei aanwezig zijn. De bewoners kopen een woonrecht en committeren zich om naast de zorg die ze ontvangen, ook zorg te verlenen als de buurman of buurvrouw die nodig heeft. Hierbij worden de bewoners ondersteund door uiterst moderne technologie, zodat behoeftes, benodigdheden en het verdelen van de taken snel kunnen worden gecommuniceerd. Verder kan een korte eerste-hulp-cursus voor de bewoners de zorgkosten al enorm drukken. Naast de kostenreductie krijgen de bewoners ook een betekenisvolle rol, waarmee eenzaamheid wordt bestreden en een nieuw gevoel van zingeving kan ontstaan.”
Crowdfunding
Private investeringen kunnen op verschillende manieren worden gedaan, uiteenlopend van een omvangrijke lening door één partij tot crowdfunding, waarbij een grote groep mensen gezamenlijk in een project investeert. Fred van der Stappen, directeur bij financieringsplatform AndersFinancieren, adviseert en begeleidt lokale zorgondernemers bij het verkrijgen van passende financiering: “Crowdfunding is populair omdat investeerders er meestal met weinig geld aan kunnen meedoen. Zo kunnen mensen die zich betrokken voelen bij een zorgproject met een kleine investering toch grote impact hebben. Crowdfunding is intussen de kinderschoenen ontgroeid: platforms die vraag en aanbod samenbrengen zijn tegenwoordig vergunningsplichtig en worden door AFM en DNB gecontroleerd. Dat zie ik als kwaliteitsimpuls voor de financieringssector.”
Hoe gaat dit praktisch in z’n werk? Hoe vindt een zorginstelling zijn financiers? Van der Stappen: “Het is vaak een combinatie van bancaire financiering en alternatieve financiering. Voor grote investeringen zoals nieuw vastgoed, kunnen ze in de regel bij de bank terecht. Voor aanvullende investeringen komen ze dan bij een crowdfundingsplatform.”
Sociale verbinding
Veel instellingen zoeken sociale verbinding met hun directe omgeving. Volgens Van der Stappen is het een manier om hun maatschappelijke relevantie te versterken. “Het primaire doel is natuurlijk geld ophalen, want ze willen hun plannen realiseren en daar is geld voor nodig. Maar het maken van verbinding met stakeholders is een mooie extra invalshoek. Als je verbinding maakt met je omgeving heb je meteen potentiële investeerders binnen je bereik. Je probeert je maatschappelijke relevantie te vergroten door je omgeving te laten deelnemen in je instelling.” Zo heeft ziekenhuis Bernhoven in Uden verbinding gezocht met de omwonenden om te zorgen dat de zorg in hun buurt binnen het directe bereik blijft. De betrokkenen konden een financiële bijdrage leveren aan innovatie en ontwikkelingen binnen het ziekenhuis, zodat Bernhoven een belangrijke regiofunctie kon blijven vervullen. Zo werd een brede groep aangesproken om samen actief te zijn, en samen is altijd krachtiger dan als je het alleen doet.”
Onpartijdige controle
Het is belangrijk dat er bij financieringen onafhankelijke, deskundige partijen aanwezig zijn die beoordelen of de projecten levensvatbaar zijn. Van der Stappen: “Als een externe partij zoals Moody’s of S&P de kredietwaardigheid van het bedrijf grondig beoordeelt, dan geeft dat vertrouwen bij de beleggers. Juist omdat het om maatschappelijke thema’s gaat en mensen met weinig geld ook mee willen doen, moet het risico objectief worden vastgesteld, zodat ze weten waar ze aan beginnen.”
Maatschappelijk rendement
Ook het medisch personeel, van verpleegkundigen tot artsen, behoort meestal tot de grootste groep beleggers. Ze voelen zich betrokken bij hun eigen zorginstelling. Samen met andere stakeholders dragen ze er aan bij dat breed gedeelde wensen mogelijk worden. Investeerders in zorg nemen vaak met wat minder financieel rendement genoegen, omdat ze het maatschappelijke rendement willen steunen. Van der Stappen vindt dat bemoedigend: “Niet iedereen gaat voor de maximale financiële winst, want dat kunnen de meeste instellingen eenvoudigweg niet opbrengen. Maar als je merkt dat de zorg door onder andere jouw toedoen in de buurt kan blijven, dan is dat zeker zoveel waard.”
