Slapeloosheid; het probleem dat we al jaren snoozen

Één op de vijf Nederlanders heeft last van slapeloosheid, zo meldt Hersenstichting Nederland. Bij één op de tien is het probleem zo groot, dat zij hier zelfs overdag last van ondervinden. Een kwalijk probleem, waar steeds vaker oog voor is bij (huis)artsen, behandelaars en de patiënt zelf. Nu is het zaak om ook werkgevers wakker te schudden.

 

Lange tijd is een slechte nachtrust als oorzaak van lichamelijke en geestelijke problemen genegeerd. Een belangrijke reden hiervoor is de slechte meetbaarheid ervan. Op een EEG, dat de elektrische activiteit van de hersenen registreert, is er nagenoeg geen verschil in de nachtelijke activiteit merkbaar vergeleken met goede slapers. Dat leidde ertoe dat slaapproblemen als gezondheidsklacht of als oorzaak van andere klachten jarenlang weinig serieus zijn genomen.

 

Toch is een kentering zichtbaar. Leefstijl, en een gebrek aan slaap in het bijzonder, speelt steeds vaker een belangrijke rol bij de adviezen van huisartsen en behandelaars. Het Nederlands Herseninstituut ziet bijvoorbeeld een duidelijke connectie tussen slapeloosheid en depressiviteit, stemmingswisselingen en zelfs suïcide. En uit talloze onderzoeken blijkt dat langdurig slaaptekort de kans op o.a. obesitas, Alzheimer en hart- en vaatziekten verhoogt. “Die effecten lopen lineair met de exposure.” voegt Jaap Hak, eigenaar van bedrijfsartsenpraktijk Attension, toe. “Na één of twee jaar nachtdiensten verdwijnen de klachten na verloop van tijd. Maar bij mensen die 20 of 30 jaar nachtwerk zie je grotere en blijvende gevolgen.” Gevolgen die te ondervangen zijn met een gezonder slaappatroon. Het aanleren van een nieuwe slaapgewoonte vereist daarentegen tijd, discipline en regelmaat.

 

Nachtdiensten

Bovendien is een nieuwe slaapgewoonte niet voor iedereen bereikbaar. Zo kan een omvangrijke groep vanwege hun arbeidsomstandigheden geen aanpassing doen. Zo’n 1,3 miljoen mensen draaien soms of regelmatig een nachtdienst. Zij ondervinden lang niet allemaal gezondheidsklachten van deze diensten, maar zonder risico is het niet. De Gezondheidsraad heeft in 2017 al aangegeven een sterk verband te zien tussen slaapproblemen en nachtwerk. Het advies van de raad aan het Ministerie van SZW luidde destijds om nachtwerk zo veel mogelijk te beperken. Het Ministerie legde de verantwoordelijkheid vervolgens bij de werkgevers zelf neer. Zij zouden zelf het best de afweging kunnen of nachtwerk noodzakelijk is en of getroffen maatregelen afdoende zijn. Het gevolg is dat er sinds 2017 nauwelijk tot niets is veranderd. Hak: “Alles heeft te maken met keuzes. Heel veel transport is midden in de nacht. Daar is alleen economisch belang bij.”

 

Risico op bedrijfsongevallen

Uit een enquête van onderzoeksprogramma Pointer blijkt dat slechts één op de vijf bedrijfsartsen vindt dat werkgevers voldoende aandacht hebben voor gezondheidsklachten door nachtwerk. Terwijl tweederde van de ondervraagde bedrijfsartsen aangeeft het nachtwerken ter discussie te hebben gesteld. Men weet de problemen dus duidelijk te signaleren, maar een structurele oplossing blijft uit. Bedrijven blijken in de praktijk vooral bereid om de functie van werknemers (tijdelijk) aan te passen bij problemen als gevolg van nachtarbeid. Soms met een verklaring van ‘ongeschiktheid voor het werk’ tot gevolg. De 24-uurseconomie dicteert dat de machine moet blijven draaien. Overigens niet zonder gevolgen. Nachtwerk leidt tot een afgenomen reactievermogen, alertheid en geheugenfunctie, met een groter aantal fouten op de werkvloer als resultaat.

 

Bekende voorbeelden waar slaaptekort een rol heeft gespeeld zijn de Exxon Valdez olieramp (1989) en de ontploffing van de Challenger spaceshuttle (1986). En naar conservatieve schattingen heeft 10 tot 15 procent van alle verkeersongevallen (mede) te maken hebben met vermoeidheid of in slaap vallen achter het stuur. “Waar nodig moeten we nachtwerk schrappen, zorgen voor voldoende rusttijd, roosters evalueren en lichte voeding verstrekken in de nacht, in plaats van ongezonde, zware voeding”, geeft Hak aan.

In veel sectoren zijn nachtshifts onvermijdelijk. Dat dit voor al het nachtwerk geldt is een waanidee. Veel nachtwerk kan voorkomen worden of in betere omstandigheden plaatsvinden, ziet ook Hak: “Er zijn genoeg situaties denkbaar waar een productieproces makkelijk stop te zetten is in de nacht. Maar zolang er geen druk op deze producenten ligt wordt er gekozen voor het economisch model, boven de gezondheid. Niet voor niets betaalt nachtwerk beter. Dat is het afkopen van werkomstandigheden.”

 

Klachten genegeerd

Het personeel zelf is bovendien ook niet alert genoeg op hun eigen klachten. Een slecht slaapritme wordt al snel terzijde geschoven als een eenmalig of tijdelijk probleem of niet gekoppeld aan nachtelijk werk. Dat terwijl slaapproblemen naar schatting anderhalf tot twee keer vaker voorkomen dan bij dagwerkers. Pas wanneer de fysieke of mentale klachten toenemen en tot uitval leiden, wordt er aan de bel getrokken. Te laat, voor zowel werknemer als werkgever.

 

Wakker worden

Hoog tijd om wakker te worden en dit sluimerende probleem te erkennen. Als het Ministerie van SZW hier niets aan wil veranderen, dan is het wellicht aan de zorgsector om eerder aan de nachtrust-bel te trekken. Want onwillendheid of onwetendheid bij werkgevers mag nooit de bepalende factor worden.

Leuk artikel?

Share on Facebook
Share on Twitter
Share on Linkdin
Share on Pinterest

Laat een reactie achter

Gerelateerde Artikelen

Ontvang het laatste nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

En mis nooit meer een artikel.