Fecale Fecale incontinentie, waarbij mensen hun ontlasting en/of windjes niet goed kunnen ophouden, en obstipatie zijn veelvoorkomende problemen. Tussen de 0,4% en 18% van de volwassen bevolking heeft hier last van, en zelfs 30-47% van de mensen in zorginstellingen. Een verminderde functie van de bekkenbodemspieren, een verkeerde leefstijl en verkeerd toiletgedrag kunnen fecale incontinentie en obstipatie veroorzaken en/of in stand houden. Gelukkig is hier in de meeste gevallen iets aan te doen.
Wel is het belangrijk om naar een geregistreerde bekkenfysiotherapeut te gaan. Die is gespecialiseerd in de klachten en heeft de meeste kennis van zaken, zegt Lauri Bongers-Savelkoul, bestuurslid van de NVFB, de Nederlandse Vereniging voor Bekkenfysiotherapie. “Bij klachten rondom het bekken en de bekken-bodem, zoals plasklachten, poepklachten, klachten rondom het vrijen, klachten van verzakkingen en pijn in de lage rug, buik of bekken-regio, geven we deskundig advies en therapie, waardoor de klachten kunnen worden aangepakt en daarna ook wegblijven.”
Zorg voor een goede hulpverlener
Bekkenfysiotherapeuten hebben na hun algemene opleiding fysiotherapie een driejarige master gevolgd in bekkenfysiotherapie. Het is helaas nog geen beschermde titel, wat in de praktijk nogal wat verwarring oproept. “Algemeen fysiotherapeuten noemen zich bijvoorbeeld soms bekkenbodemspecialist omdat ze ook de bekkenbodem willen behandelen. Patiënten zijn daar helaas de dupe van, want algemeen fysiotherapeuten zijn niet bevoegd tot inwendig onderzoek en therapie. Ze missen de vakbekwaamheid die daarvoor nodig is. Een geregistreerde hulpverlener kan onderzoek doen via een vaginaal/rectaal touché of EMG, en kan behandelen met elektrotherapie en echografie. Gelukkig staat in de richtlijn voor specialisten dat ze mensen met klachten van fecale incontinentie naar ons doorverwijzen. Wat we doen is wetenschappelijk onderzocht en de werking is aangetoond.”
‘Knopen in je maag’
Wat in de volksmond de bekkenbodem wordt genoemd, is feitelijk een gecompliceerde spiercombinatie die letterlijk de bodem van het bekken vormt. Bekkenbodemklachten betreffen dus alles wat te maken heeft met deze spiergroep: te vaak plassen of poepen of het juist niet goed kunnen ophouden, obstipatie en fecale incontinentie duiden allemaal op ontregelde bekkenbodemspieren. Een goed functieonderzoek kan aantonen dat de bekkenbodem te gespannen is, coördinatief niet goed werkt of soms juist te slap is, waardoor mensen deze spier niet efficiënt kunnen aanspannen. De fysieke oorsprong van bekkenbodemstoornissen kan variëren van een bevalling tot een operatie of een ongeluk, maar ook zonder zo’n soort oorzaak kunnen er klachten ontstaan. Lauri: “ Er zitten in dat gebied ook veel emoties, ‘onderbuikgevoelens’ zogezegd. Denk maar aan ‘vlinders in je buik’ of ‘een knoop in je maag’, dat zijn spreekwoordelijke voorbeelden. De bekkenbodem reageert op positieve maar ook op negatieve emoties. Als je daar veel last van hebt en bijvoorbeeld verkrampt, worden de spieren uiteindelijk te moe en grijp je mis als je bijvoorbeeld moet niezen.”
Wat doe je ertegen?
De behandeling begint altijd met voorlichting en advies. Begrip is het halve werk. Het gaat dan om hoe je de juiste aandrang voelt, je de juiste houding op het toilet aanneemt en hoe je eventueel zachtjes mee kan persen. Ook is belangrijk hoeveel vocht iemand drinkt, en of dat niet teveel koffie, alcohol, koolzuur en lightproducten zijn. Die zijn niet goed voor de darmen, waardoor de kwaliteit van de ontlasting vermindert. Het zijn risicofactoren voor obstipatie of juist diarree. Medicijnen kunnen ook verstoppend of verdunnend werken. “Daar staan bijvoorbeeld antidepressiva bekend om,” zegt Lauri Bongers-Savelkoul. “Tijdens de Covid-periode steeg het gebruik van deze middelen sterk, namelijk 20% bij vrouwen tussen de 14 en 24 jaar en 11% bij mannen in deze leeftijdscategorie. Dit leidde in veel gevallen tot diarreeproblemen en daarmee in sommige gevallen tot ontlastingsverlies. Daardoor durfden veel mensen de deur niet meer uit, wat weer tot extra klachten leidde.” Het is belangrijk dat iemand met fecale incontinentie genoeg beweegt en gezond vezelrijk voedsel eet. “Zodra iemand daarop let verminderen de klachten vaak al. Mensen die merken dat ze meer controle krijgen over dit deel van het lijf, krijgen meer vertrouwen en luisteren dan beter naar hun lichaam. We kunnen dit bewustzijn nog verder versterken door het ze ook te laten voelen. Dat kan bijvoorbeeld met elektrotherapie. Er ontstaat bewustzijn omdat een beeldscherm laat zien wat er inwendig gebeurt als je bepaalde spieren aanspant en loslaat. Wij geven de tools, zodat men zelf het lijf beter leert coördineren.” Verder werken bekkenfysiotherapeuten met op maat gesneden oefeningen. Soms moet het gebied geactiveerd en versterkt, soms juist ontspannen worden. Dit weet je alleen na een functieonderzoek.
Signalen van het lichaam
Bekkenfysiotherapeuten doen zo weinig mogelijk aan symptoombestrijding, ze zoeken liever de oorzaak en de in standhoudende factoren op, en die hebben verrassend vaak met psychologie te maken. “Als je niet lekker in je vel zit, dan functioneren je bekkenbodem en buik ook niet goed.” Daar ligt ook een belangrijke sleutel voor preventie. “Over het algemeen zitten mensen te veel in hun hoofd en staan daardoor niet open voor de signalen van hun lichaam. De darmen noemt men wel het ‘tweede brein’, daar moet je goed voor zorgen! Maar veel mensen vergeten zelfs genoeg te drinken en negeren dorstsignalen. Dat vermindert de werking van de blaas en de darmen. Dat moet je vóór zijn, je lijf moet doorspoelen. Minstens tweeënhalf uur per week bewegen helpt daar ook bij. En leer aan te voelen wat je nodig hebt, doe je best om gelukkig te zijn. Daarmee bespaar je jezelf een hoop vervelende darmzorgen.”
