De gezondheidszorg zoekt naarstig naar technieken waarmee zij efficiency en betaalbaarheid bereikt, zonder dat de privacy en veiligheid van patiënten in het geding komen. De patiënt krijgt hierbij zoveel mogelijk regie over zijn behandeling en gegevens. Een veelbelovende technologie is de blockchain, die werkt met een elektronische, gedecentraliseerde database waarin gegevens en transacties worden opgeslagen. De bekendste toepassing van blockchain zijn de cryptovaluta zoals de bitcoin, maar ook andere gegevens kunnen via een blockchain worden uitgewisseld, zoals contracten en persoonsgegevens. Het bijzondere is dat dit zonder tussenkomst van een centrale, tussenliggende partij zoals een bank of notariskantoor gebeurt. De gegevens worden direct, decentraal en versleuteld opgeslagen in een netwerk van computers die allemaal een exacte kopie van de database bevatten.
BLOCKCHAIN IN DE GEZONDHEIDSZORG
Blockchain biedt uitgebreide mogelijkheden voor de gezondheidszorg. Overdracht van medische en administratieve gegevens tussen patiënt en zorgverleners kan snel, veilig en controleerbaar. Niemand kan de data ongevraagd inzien of manipuleren, alle transacties worden onmiddellijk gekopieerd naar de aangesloten computers van de relevante partijen. Dat bespaart een hoop overbodige en privacygevoelige handelingen. Elke instantie kan in principe zijn eigen blockchaindatabase bouwen. Dat biedt mogelijkheden voor bijvoorbeeld zorgverzekeraars om contracten met klanten in een blockchain vast te leggen. Behandelingen die onder het contract vallen worden dan automatisch vergoed, wat een hoop tijdrovende en kostbare procedures bespaart, en bijdraagt aan het betaalbaar houden van de zorg.
PATIËNTGEGEVENS OPSLAAN EN UITWISSELEN
Patiëntgegevens uit ziekenhuislaboratoria worden vaak nog handmatig ingevoerd in de computer. Een kwetsbaar en traag proces. Met blockchaintechnologie kan het sneller, goedkoper en zonder fouten. Met blockchain kunnen patiënten straks ook hun eigen gezondheidsdata, zoals bloedsuikermetingen, röntgenfoto’s, sensoren en stappentellers, gaan beheren. Dit kan leiden tot effectievere gezondheidszorg, omdat ziektes eerder ontdekt en behandeld kunnen worden, en grootschalig dataonderzoek mogelijk is.
PRAKTISCHE HINDERNISSEN
Voordat blockchain grootschalig wordt toegepast, zal nog een flinke tijd duren. De zorgketen is versnipperd tussen huisarts, apotheker, ziekenhuizen, specialisten, verzekeraars en nog een heel legioen van betrokkenen met ieder hun belangen. Er zijn heel wat juridische, organisatorische, maatschappelijke en technische hindernissen te overwinnen om hen op één lijn te krijgen. Idius Felix, senior adviseur bij M&I/Partners, deed voor Zorginstituut Nederland met anderen onderzoek naar de mogelijkheden van blockchain in de zorg. “We hebben onderzoek gedaan, technische en juridische testen laten uitvoeren, en we hebben blockchain in de praktijk beproefd. We zijn overtuigd geraakt van de potentie van blockchain voor de zorg. Digitale transformatie is mogelijk, je kunt er de gegevensuitwisseling makkelijker mee organiseren en het kan een hoop kosten besparen. Daarvoor zijn echter nieuwe afspraken nodig en dat gaat niet van de een op de andere dag.” De zorg is een gereguleerd ecosysteem, veranderingen vragen om aanpassingen in de wet- en regelgeving.
in de wet- en regelgeving. “We hebben ons erover verbaasd hoe makkelijk het ging om blockchain, in ons geval als deeloplossing, te gaan gebruiken in de zorg. Je kunt er veel winst mee behalen, maar je moet het wel willen. Je kunt met een blockchain heel gericht een goede gegevensuitwisseling organiseren, zonder overbodige informatie, rekening houdend met de autorisaties die nodig zijn.” De praktijk is echter weerbarstig, niet alle partijen willen zomaar meedoen. Digitale transformatie zorgt ervoor dat de zorg wordt opgeschud en dat posities en belangen ter discussie komen te staan. En dat vindt niet iedereen even leuk. Veranderen biedt mogelijkheden, maar doet ook pijn.”
KRITISCHE BLIK BLIJFT NODIG
Blockchain is mooi maar verdient ook inhoudelijk een kritische benadering, vindt Arnold Breukhoven, directeur van PGO-leverancier Drimpy. Voor een PGO, een website of app waarin patiënten hun medische gegevens kunnen verzamelen, inzien en beheren, vindt hij blockchain niet geschikt. “Er moet ruimte blijven voor niet aangesloten partijen. Met een blockchain worden de gegevens niet herleidbaar gemaakt, maar wat moet iemand die in coma in een buitenlands ziekenhuis terechtkomt? Hoe komt men dan aan zijn of haar gegevens? Als je gezondheid op het spel staat, heeft een zorgverlener niet voor niets de mogelijkheid om uit noodzaak jouw gegevens in te mogen zien en te gebruiken.” Breukhoven ziet meer in de mogelijkheden van blockchain bij wetenschappelijk gezondheidsonderzoek. “Dan kunnen gegevens gerust worden geanonimiseerd en gedepersonaliseerd, want niemands leven hangt er vanaf.”
Hij pleit ervoor dat zoveel mogelijk mensen hun medische gegevens anoniem ‘doneren’ aan de wetenschap, dat kan namelijk wel uitstekend met blockchaintechnologie. Individuele gezondheidsgegevens vindt hij echter no go. Die moeten uniek en persoonlijk blijven, en blockchain is dat per definitie niet. “Ik ben positief over de mogelijkheden van de blockchain, als je maar in de gaten houdt waar je die techniek voor wilt gebruiken. Als toegevoegde waarde dus, en niet omdat hij zoveel mogelijkheden biedt. De patiënt en zorgverleners moeten er het nut van inzien, anders zal geen enkele techniek aanslaan. Data is leuk, maar het wordt pas echt leuk als je er (zelf) wat voor je eigen gezondheid mee kan. Dat hanteer ik als uitgangspunt in mijn PGO.”
