Nederland mag dan wereldwijd bekend staan als hét fietsland, maar ook hier is nog heel wat te winnen als het gaat om de verkeersveiligheid van de fietser. Het wordt steeds drukker op de weg en vooral op de fietspaden, met name in de steden. Dat heeft aanzienlijke gevolgen voor de veiligheid in het verkeer.
De cijfers die het nationaal instituut voor verkeersonderzoek (SWOV) hierover heeft, liegen er niet om. In 2021 vielen 582 verkeersdoden en meer dan eenderde daarvan waren fietsers. Van de ernstig gewonden komen de meest recente cijfers uit 2020. Dat jaar vielen er 19.700 ernstig gewonden in het verkeer, waarvan 12 á 13 duizend fietsers waren.Dr. ir. Wendy Weijermars van SWOV, hoofd van de afdeling ‘Infrastructuur en Verkeer’ en Robert van Hees, expert in veilig fietsen voor ouderen, gaan in gesprek. Weijermars is betrokken bij verschillende onderzoeken. “Het gaat nog niet heel goed met de verkeersveiligheid. Er was sprake van een dalende trend in het aantal dodelijke verkeersslachtoffers, maar die is rond 2010 tot stilstand gekomen. En het aantal ernstig verkeersgewonden nam tot het begin van de corona-pandemie toe.”
Het zijn opvallend vaak fietsers die hierbij betrokken zijn. Weijermars vertelt dat de vergrijzing een rol speelt. “Het is zeker niet zo dat deze groep gevaarlijker is in het verkeer, maar mensen blijven langer mobiel en fietsen meer. En ze zijn kwetsbaarder in het verkeer, helemaal op de fiets.” Robert van Hees ziet dit ook in de praktijk: “Je krijgt bijvoorbeeld fietsbezorgers, die met een tas op hun schouder met hoge snelheid komen aanzoeven. Als jij oudere bent, dan ben je daar helemaal niet aangewend.”
De toenemende drukte en de vergrijzing vragen om aanpassingen van de infrastructuur. En daar is nog flink wat winst te behalen. Weijermars: “Van alle ernstig gewonde fietsers raakt 80% gewond bij een enkelvoudig ongeval. Er zijn fietspaden met onveilige bermen en obstakels, zoals paaltjes. Er zijn onveilige stoepranden en scheve tegels. Mensen kunnen daar over vallen. Ouderen hebben daar meer last van, maar het is voor alle fietsers gevaarlijk.”
Weijermars ziet wel een interessante ontwikkeling ontstaan. “Je zag in het verleden dat er innovaties waren op autogebied. Auto’s zijn de afgelopen jaren steeds veiliger geworden. Bij fietsen waren er weinig innovaties, maar je ziet dat er langzamerhand initiatieven ontstaan.” Er zijn in toenemende mate driewielers en vierwielers op straat te zien. Van Hees: “In ons Innovatie en Expertise Center krijg ik heel vaak mensen die op een laat moment in hun leven op zoek gaan naar een veilig vervoermiddel. Die willen meer stabiliteit krijgen op de fiets, want veel mensen hebben problemen met hun balans, hun evenwicht, op- en afstappen, het maken van bochten en met hun hoofd niet meer goed kunnen draaien. Dan gaan ze op zoek naar een veilig vervoermiddel.”
Weijermars ziet ook een toename in de mobiliteit van de elektrische fiets, maar die is niet vanuit de verkeersveiligheid bedacht, “die is bedacht om ouderen langer mobiel te kunnen houden en grotere afstand te kunnen afleggen. Ruim een kwart van de afstand wordt afgelegd op de elektrische fiets. Dat zie je ook in de ongeval cijfers terugkomen. Bijna een derde van de verkeersdoden onder fietsers viel bij een ongeval op een elektrische fiets.” Van Hees: “De elektrische fiets is zwaarder, je gaat met een hogere snelheid, je zit met een andere manier van bediening van de fiets. Dat zijn allemaal factoren die het lastiger maken en de kans op ongelukken vergroten.”
Een fiets, elektrisch of niet, is wel heel goed voor de gezondheid en het milieu. Het is dus zeker belangrijk dat mensen zo lang mogelijk kunnen blijven fietsen, maar dan moeten we zorgen dat dat zo veilig mogelijk gebeurt. Van Hees: “Dat mensen zo lang mogelijk fietsend aan het verkeer kunnen deelnemen, heeft heel veel voordelen. Het mes snijdt aan een heleboel kanten. Ook voor de overheid, ook voor verzekeraars. Er zijn een heleboel kosten die je daarmee kan besparen. En als je ongelukken kan voorkomen, geldt precies hetzelfde.”
Een van de ontwikkelingen die op landelijk niveau moet bijdragen aan het voorkomen van ongelukken, is de verlaging van de snelheid naar 30 kilometer per uur binnen de bebouwde kom. Weijermars: “Het idee is dat er op wegen waar nu nog 50 gereden wordt en waar bijvoorbeeld geen vrijliggend fietspad ligt, de snelheidslimiet verlaagd wordt naar 30. Zodat je veiliger fietsers kunt mengen met de rest van het verkeer. Dat is een ontwikkeling die je in het hele land ziet. Je ziet überhaupt dat er veel aandacht komt voor fietsers en de fiets. Minder ruimte voor de auto en meer voor actievere vervoerswijze.”
