Individuele behandeling prostaatkanker krijgt steeds verder vorm

Bij de behandeling van prostaatkanker is er het afgelopen decennium steeds meer ruimte gekomen voor een individuele aanpak, waarbij de patiënt zelf een afweging kan maken over de beste behandeloptie. Goede informatievoorziening is hierbij essentieel. Zo blijken patiënten met prostaatkanker die geïndividualiseerde informatie ontvangen over het risico op incontinentie na een prostaatoperatie vaker van behandelkeuze te switchen dan patiënten die deze informatie niet ontvangen.   GEEN AANBEVELING OVER BEHANDELOPTIES Toen in 2007 de eerste landelijke, evidence based richtlijn voor de diagnostiek en behandeling van prostaatkanker verscheen, was een van de meeste opvallende aspecten dat er geen uitspraken werden gedaan over welke behandeloptie het beste is voor gelokaliseerde prostaatkanker. Dit was niet mogelijk, aangezien beschikbaar vergelijkend onderzoek geen verschil in oncologische uitkomsten laat zien tussen de vier behandelopties. Deze behandelopties hebben daardoor het predicaat “gelijkwaardig” gekregen, zodat er veel ruimte is gekomen voor een individuele keuze van de patiënt voor een specifieke behandeling. “Vaak zijn er bij prostaatkanker twee tot vier behandelopties,” vertelt uroloog Pim van Leeuwen.   “Actief afwachten, een inwendige of uitwendige bestraling en een operatie.” Van Leeuwen werkt sinds 2018 als uroloog in het Antoni van Leeuwenhoek en is betrokken bij de diagnostiek van prostaatkanker, een eventuele operatie en het na traject. “We bekijken samen met de patiënt wat voor hem als individu de beste uitkomsten zou kunnen bieden,” vertelt Van Leeuwen. “Bij een operatie is het bijvoorbeeld erg belangrijk wat de lengte van de plasbuis is die overblijft nadat de prostaattumor verwijderd is.”   ELKE PROSTAAT IS UNIEK Omdat elke prostaat en plasbuis uniek zijn, wordt onder meer MRI-onderzoek gebruikt om voor een individuele patiënt voorspellingen te doen over het behoud van continentie na de operatie. “Uiteindelijk draait het bij de operatie om drie dingen,” aldus Van Leeuwen. “Kunnen we de prostaatkanker genezen, wat is het behoud van de continentie en wat is het behoud van de potentie?” Dit laatste heeft te maken met de vaat-zenuwbundels die aan beide kanten langs de prostaat naar de penis lopen en de erectie van de penis mogelijk maken. Afhankelijk van de grootte en de lokalisatie van de tumor, is er een grotere of kleinere kans dat deze zenuwen tijdens een operatie gespaard kunnen blijven en de patiënt zijn potentie/erecties kan behouden.   GEÏNDIVIDUALISEERDE INFORMATIE Uit onderzoek dat onlangs werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Neurourology Urodynamics, bleek dat een geïndividualiseerde manier vaninformatie geven kan helpen om patiënten met prostaatkanker mee te laten beslissen over hun behandeling. In het onderzoek werd gekeken naar het effect van een “continentie predictie tool” (CPRED) op de keuze van patiënten voor een radicale verwijdering van de prostaat met behulp van robot-geassisteerde chirurgie (RARP). Wanneer patiënten geïndividualiseerde informatie kregen over hun risico om na de operatie incontinent te worden, bleken ze vaker naar een andere vorm van behandeling te switchen dan patiënten die de standaardinformatie niet hadden gekregen.   VOORSPELLINGEN Corinne Tillier is verpleegkundig specialist in het Antoni van Leeuwenhoek en was als hoofdonderzoeker bij het onderzoek naar de CPRED betrokken. “Wanneer we een patiënt geïndividualiseerde informatie geven, vertellen we hem bijvoorbeeld dat hij na een operatie negentig procent kans heeft om te herstellen van urine incontinentie,” aldus Tillier. “En we kunnen voorspellingen doen over de kans dat een individuele patiënt na een operatie geen erecties meer kan krijgen.” Uit het onderzoek van Tillier blijkt dat mannen drie keer zo vaak van behandeling switchen, als ze dit soort informatie krijgen.   “Als je te horen krijgt dat je weinig kans hebt om te herstellen van incontinentie na de operatie, ben je snel geneigd voor een andere behandeling te kiezen,” aldus Tillier. “En ook de uroloog kan met dit soort risicoberekeningen rekening houden, door voor een andere operatietechniek te kiezen.” Volgens Tillier is het voor dit soort afwegingsprocessen een voordeel dat er bij gelokaliseerde prostaatkanker geen grote haast is om te opereren. “Mensen kunnen één of twee maanden wachten tot ze hier een beslissing over nemen.”   WELOVERWOGEN BESLISSING Hoewel het al langere tijd beleid is om mensen met prostaatkanker zelf mee te laten beslissen over de behandelkeuze, geeft Tillier aan dat patiënten hier soms nog erg verbaasd over zijn. “Mensen verwachten dat wij tegen hen zeggen wat er moet gebeuren,” aldus Tillier. “Maar dan probeer ik uit te leggen dat het belangrijk is dat ze zelf een weloverwogen beslissing nemen. Erecties zijn bijvoorbeeld een onderdeel van de kwaliteit van leven en als je volledig geneest van prostaatkanker heb je dezelfde levensverwachting als de rest van de bevolking. Dan ga je misschien heel erg spijt krijgen van je beslissing, omdat je seksualiteit toch erg gaat missen.”