Mantelzorg ondersteunen is kostbaar

Na een dag hard te hebben gewerkt zijn we allemaal toe aan welverdiende rust. Het liefst ploffen we op de bank neer en laten we de boel voor heel even volledig de boel zijn. Dat is echter lang niet voor iedereen weggelegd. Ruim één op de vier Nederlanders combineert een betaalde baan met mantelzorg. Met overbelasting en uitval tot gevolg. En dat kost ons meer dan we realiseren.   Nederland telt ongeveer vijf miljoen mantelzorgers. Gezamenlijk komt dat neer op zo’n anderhalf miljard uren aan het zorgen voor een naaste. Onderzoeksbureau Ecorys heeft, in opdracht van landelijke belangenvereniging MantelzorgNL, berekend in hoeverre deze maatschappelijke kosten ook de portemonnee schaden. Hun antwoord: twintig miljard euro. Wanneer je daar de kosten die mantelzorgers maken bij optelt (zoals telefoon en reiskosten), kom je zelfs op tweeëntwintig miljard euro uit. Ieder jaar weer. Bovendien lijkt de stijgende druk op de schouders van mantelzorgers de komende jaren louter toe te nemen.   KANS OP UITVAL IS GROOT Hoe groot deze aantallen ook zijn, dat deze anderhalf miljard uren ten koste gaat van werk, ontspanning of onderwijs staan we als maatschappij maar weinig bij stil. Het moeten leveren van mantelzorg staat zelfontwikkeling in de weg, kan stress opleveren en een verlaagde focus op de werkvloer. Om de zorg te kunnen volhouden stopt 10% van de werkende mantelzorgers zelfs met werken of gaat (tijdelijk) minder aan de slag. In sommige gevallen met financiële problemen tot gevolg. Liesbeth Hoogendijk, directeur van MantelzorgNL is dan ook kraakhelder in haar analyse van die cijfers: “Veel mantelzorgers hebben een baan en een gezin, en dit allemaal kunnen blijven bolwerken is een uitdaging. Als we meer en meer van mantelzorgers vragen, zonder hen daarbij goed te ondersteunen, is de kans dat zij uitvallen groot. Door geestelijke uitputting, bijvoorbeeld. Want als mantelzorger sta je altijd ‘aan’ en tijd om op adem te kunnen komen en te ontspannen is er doorgaans niet.”   MAATSCHAPPELIJKE NOODZAAK Ondersteuning van deze groep mensen is er in de eerste plaats eentje van ethisch belang. Zij die zich belangeloos inzetten voor een naaste verdienen, ondanks hun plichtsbesef, waardering en ondersteuning. De cijfers tonen echter aan dat deze óók tot een maatschappelijke noodzaak verworden is. Het uitvallen van een mantelzorger brengt kosten met zich mee. Hetzij door het opvangen van de zorg door een duurdere professional, hetzij door ziekteverzuim op het werk van de mantelzorger. “We moeten er daarom voor zorgen dat zij het zorgen voor hun naasten vol blijven houden”, vertelt Hoogendijk. “Door middel van preventie.” De gemeente kan bijvoorbeeld respijtzorg inzetten, legt zij uit. ”Denk aan dagbesteding voor de zorgvrager. Hiermee krijgt de mantelzorger ruimte om andere dingen te doen en de batterij weer op te laden.”   Ook het inzetten van een mantelzorgmakelaar kan de mantelzorger helpen. “Deze neemt regeltaken over die de mantelzorger vaak veel tijd kosten. Met deze preventieve hulp kan de mantelzorger zich focussen op de dagelijkse zorgtaken, zoals boodschappen doen, gezelschap houden, wandelen en helpen bij het douchen. En deze zorg langer en beter volhouden, wat uiteindelijk dure professionele zorg scheelt.”   SCHRIL CONTRAST Uiteraard moeten deze vervangende zorg en mantelzorgmakelaar ergens van betaald worden. Ze worden vergoed door de gemeente en via het aanvullende pakket van sommige verzekeraars. Forse bedragen die via belastingen en premies moeten worden gecompenseerd. Ze staan echter in schril contrast met de kosten die zij weten te voorkomen, geeft Hoogendijk aan. “Het onderzoek wijst eveneens uit dat de kosten van deze twee vormen van mantelzorgondersteuning al worden terugverdiend wanneer een week ziekteverzuim of uitval van een mantelzorger wordt voorkomen. We hebben laten berekenen dat je met de inzet van vervangende zorg of een mantelzorgmakelaar nog altijd vijfhonderd tot duizend euro kunt besparen.”   “We moeten daarom opnieuw gaan nadenken over hoe we de mantelzorg draaiende kunnen houden.”, gaat Hoogendijk verder. “Er moet voldoende geld beschikbaar komen, lees: voldoende geoormerkt geld, zodat het geld dat voor mantelzorgers is bedoeld, ook daadwerkelijk aan de ondersteuning van mantelzorgers wordt uitgegeven. Om dit voor elkaar te krijgen, is een gezamenlijke aanpak nodig van gemeenten, verzekeraars en werkgevers.”   “Mantelzorg is relatief goedkoop.”, geeft Hoogendijk uiteindelijk mee. “En dat blijft het ook, mits de mantelzorgers net dat extra steuntje krijgen om het vol te blijven houden. Gebeurt dat niet, kost het ons uiteindelijk veel meer. Het onderzoek en de cijfers van Ecorys geven dit ontegenzeggelijk aan.”