Obesitas is een maatschappelijk probleem met complexe oorzaken

‘Obesitas is het gevolg van te veel eten en te weinig bewegen, en kan worden opgelost door minder eten en meer sport.’ Dit is nog steeds een gangbare opvatting, maar is veel te eenzijdig. Het legt alle verantwoordelijkheid bij het individu en ontkent dat obesitas een complexe ziekte is met oorzaken die zelden met wilskracht te maken hebben. “Zelfs in de medische wereld worden mensen die zeggen dat ze hun uiterste best doen om af te vallen vaak niet geloofd, er is zelfs bij artsen nog te weinig kennis,” zegt Prof. Dr. Liesbeth van Rossum, internist-endocrinoloog en hoogleraar obesitas aan het Erasmus MC. “Terwijl het vaak schrijnend is om te zien hoeveel verdriet en schaamte er bij deze mensen heerst.”

 

HORMONAAL GEHERPROGRAMMEERD
Obesitas is vaak het gevolg van een combinatie van ongezonde leefstijl, maatschappelijke en sociale factoren en soms ook onderliggende medische factoren, zoals bepaalde aandoeningen of medicijngebruik met een gewichtsverhogende werking. De reden dat mensen na afvallen vaak weer aankomen is een verstoorde gewichtsregulatie in het lichaam, waarbij hormonen een grote rol spelen. Vaak gaat het om verzadigingshormonen die minder goed zijn gaan werken, zodat het je je pas later vol voelt en makkelijker dooreet. Een groot probleem is dat als iemand om wat voor reden ook obesitas heeft ontwikkeld, het lichaam hormonaal ‘geherprogrammeerd’ raakt. “Heb je twee mensen van tachtig kilo waarvan de één met enorme inspanning is afgevallen van 130 kilo en de ander altijd tachtig heeft gewogen, dan zal de ex-130’er continu veel moeite moeten doen om op die tachtig kilo te blijven, terwijl de ander zich slechts aan de Schijf van Vijf en wat beweging hoeft te houden” voegt van Rossum ter illustratie toe. “Maatschappelijke veroordeling van overgewicht is echt ongepast. Deze mensen hebben juist blijvend steun nodig!”

 

GEDRAGSTHERAPIE, MEDICIJNEN EN OPERATIES

Er zijn gelukkig steeds meer manieren om patiënten te helpen afvallen en hun gewicht op een lager niveau te houden. Leefstijlcoaching en cognitieve gedragstherapie zijn manieren om reflexmatige associaties met eten en snacktrek te doorbreken. Daarnaast zijn er recent effectieve medicijnen ontwikkeld die zorgen dat het gewicht via verschillende mechanismen wordt verlaagd. Onder andere wordt dan het verzadigingsmechanisme enigszins hersteld. “Alle beetjes helpen. Vijf procent gewichtsvermindering leidt al tot een betere stemming, minder knieklachten, minder kans op suikerziekte en hoge bloeddruk en een beter immuunsysteem.”

 

Als laatste middel is er nog de maagverkleiningsoperatie, waarvan het effect ook deels is te danken aan een toename van verzadigingshormonen. Elke actie tegen obesitas is volgens Van Rossum de moeite waard want de complicaties kunnen groot zijn: “Obesitas is een ‘gateway disease’ die gemakkelijk tot soms levensgevaarlijke ziektes zoals hart- en vaatziekten en sommige vormen van kanker kan leiden.”

 

OVERGEWICHT EN LEEFSTIJL

Niet iedereen met overgewicht lijdt gelukkig aan obesitas. Van Rossum: “Minder ernstig overgewicht is met relatief simpele middelen te bestrijden. Dagelijks de trap nemen, de auto verderop parkeren en het laatste stukje lopen, zo veel mogelijk verse en onbewerkte producten eten. Onze leefomgeving is daar nu niet op ingericht. We worden juist continu uitgelokt om ongezond te eten en weinig te bewegen. De lift is in een gebouw veel makkelijker te vinden dan de trap. Ik vind dat er minstens een suikertax moet komen, gezonde voeding op scholen en werk en een verbod op reclame voor ongezonde producten, want steeds meer mensen krijgen overgewicht. Zonde om te wachten op alle bijkomende ziekten, want eerder ingrijpen op het gewicht bespaart veel leed!”

 

HET BELANG VAN VET

Obesitas wordt vanuit allerlei invalshoeken bestudeerd. Dr. Mariëtte Boon, endocrinoloog in opleiding aan het LUMC, heeft samen met Van Rossum het boek ‘VET belangrijk’ geschreven, een inmiddels prijswinnende internationale bestseller, waarin ze de functies van het lichaamsvet toegankelijk uitleggen. “Vet slaat energie op, maar maakt ook meer dan zeshonderd hormonen aan die onder andere communiceren met de hersenen. Bij teveel lichaamsvet raken die hormonen uit balans, waardoor bijvoorbeeld hoge bloeddruk, diabetes of depressie kan ontstaan. Bij obesitas is er zoveel vet dat het permanent wat ontstoken raakt, zonder bacterie of virus. Dat is levensgevaarlijk want zo kan bijvoorbeeld de bloedvatwand beschadigen, met gevaar voor een hartinfarct of beroerte. Bovendien wordt het immuunsysteem door die ontsteking chronisch ‘afgeleid’. Als er dan een virus of bacterie binnendringt kan het vaak niet goed genoeg meer reageren. Dit verklaart mede waarom mensen met obesitas zo gevoelig zijn voor een ernstiger beloop van een corona-infectie.”

 

Boon doet met name onderzoek naar ‘bruin’ vet. Dit zorgt voor snelle vetverbranding; een overblijfsel uit de evolutie voor extreme kou-situaties. Bruin vet versnelt de stofwisseling, waardoor iemand afvalt. “Met dat doel proberen we de aanmaak van dit vet kunstmatig te stimuleren. Een natuurlijke manier om de aanmaak van bruin vet te prikkelen is regelmatige blootstelling aan kou, dat is al onderzocht.”

 

Leuk artikel?

Share on Facebook
Share on Twitter
Share on Linkdin
Share on Pinterest

Laat een reactie achter

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.

Gerelateerde Artikelen

Ontvang het laatste nieuws

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief

En mis nooit meer een artikel.