Restless Legs Syndroom: augmentatie vraagt om specialistische behandeling

Bij patiënten die lijden aan het Restless Legs Syndroom (RLS) en dopamine-agonisten gebruiken, kan augmentatie optreden. Bij deze patiënten worden de klachten steeds erger, terwijl ophoging van de medicatie een averechts effect heeft. Volgens Louise Hageman, voorzitter van de Stichting Restless Legs, vereist de behandeling van patiënten met ernstige RLS en augmentatie een specialistische behandeling.

RLS is een chronische, ongeneeslijke neurologische aandoening met een progressief verloop: bij de meeste patiënten verergert de aandoening gedurende hun leven. “Het is een slaapgerelateerde bewegingsstoornis,” vertelt Hageman. “Het komt voor bij 5 tot 10% van de Nederlandse bevolking, waarbij 2,5% van de Nederlanders aan een ernstige vorm van RLS lijdt. Een van de problemen waar veel patiënten tegenaan lopen, is een late of verkeerd gestelde diagnose. Er zijn vijf diagnostische criteria voor RLS die tijdens een gesprek kunnen worden vastgesteld. Een RLS-patiënt moet aan alle vijf van deze criteria voldoen om de diagnose te krijgen.”

Diagnostische criteria

“Het eerste diagnostische criterium om vast te stellen of een patiënt aan RLS lijdt, is een drang om de benen te bewegen,” aldus Hageman. “Deze drang gaat bijna altijd gepaard met vervelende sensaties in de benen. Mensen klagen over prikkelingen of rare gevoelens in de benen. Het tweede criterium is dat deze drang om de benen te bewegen en de vervelende sensaties altijd beginnen of erger worden tijdens periodes van rust of inactiviteit. Dit kan tijdens het zitten op een stoel gebeuren, maar meestal gebeurt het ‘s nachts in bed. Het derde criterium is dat de drang om te bewegen en de vervelende sensaties gedeeltelijk of volledig verdwijnen bij beweging. Die verbetering houdt aan zolang de beweging duurt. Het vierde criterium is dat de drang om de benen te bewegen en de vervelende sensaties alleen voorkomen gedurende de avond en de nacht, of in die periodes toenemen in ernst. En het laatste criterium is dat alle vier de bovenstaande fenomenen niet door andere medische oorzaken verklaard kunnen worden, zoals bijvoorbeeld artritis of spataderen.”

Augmentatie

Wanneer de diagnose RLS gesteld is, zijn er meerdere medicamenteuze behandelopties. “De eerste keus van behandeling zijn dopamine-agonisten,” aldus Hageman. “Daarnaast worden tegenwoordig vaak anti-epileptica voorgeschreven, zoals gabapentine en pregabaline. In ernstige gevallen kan ook oxycodon, een opioïde pijnstiller, uitkomst bieden.” Naast deze medicatie is er ook een rol voor ijzersuppletie bij RLS. “Bij patiënten met een lage ferritine-waarde in het bloed kan ijzersuppletie de klachten verbeteren,” aldus Hageman. “IJzertekort speelt vaak een rol bij RLS en alle RLS-patiënten zouden op hun ferritine-gehalte gecontroleerd moeten worden.”

Hoewel dopamine-agonisten vaak de eerste behandel-keus vormen bij RLS, kan deze medicatie ook gepaard gaan met ernstige problemen. “Bij sommige patiënten die behandeld worden met dopamine-agonisten worden de klachten steeds erger,” aldus Hageman. “De behandelaar denkt dan misschien dat de dosering verhoogd moet worden, maar dat heeft juist een averechts effect. Je komt dan in een vicieuze cirkel terecht omdat de klachten alsmaar erger worden en de medicatie steeds weer verhoogd wordt. Dit fenomeen heet ‘augmentatie’. Het is een bijwerking van langdurige dopaminerge therapie dat de klachten bij sommige patiënten erger kunnen worden. Maar ‘meer medicatie’ is in zo’n geval dus absoluut niet beter.”

Gespecialiseerde behandeling

Augmentatie wordt soms behandeld met een “drug holiday”: het tijdelijk stoppen van de dopaminerge medicatie. Volgens Hageman is dit echter alles behalve een “vakantie” en gaat het ook vaak mis bij de uitvoering ervan. “Sommige behandelaars laten een patiënt in één keer stoppen met alle medicatie,” aldus Hageman. “Een soort ‘cold turkey’. Dat is voor patiënten een vreselijke ervaring. Tijdens de ‘holiday’ kan je de patiënten prima andere medicatie geven om de periode zonder dopaminerge medicatie te overbruggen.

In de praktijk wordt dat echter vaak niet gedaan.”Ook schort het volgens Hageman te vaak aan goede begeleiding tijdens de augmentatie-behandeling. “Naast andere medicatie is het in deze fase ook ontzettend belangrijk dat gespecialiseerde hulpverleners begeleiding op maat geven. Behandelaars die niet gespecialiseerd zijn in de behandeling en begeleiding van deze patiënten kunnen daarom doorverwijzen naar gespecialiseerde behandelaars. Deze specialisten werken in slaapcentra, een lijst van de relevante slaapcentra in Nederland is te vinden op de website van de Stichting Restless Legs.”

Meer informatie? Kijk op www.stichting-restless-legs.nl