Iedereen zal voorstander zijn van een zo gezond mogelijke omgeving voor kinderen. En toch is daar nog lang niet overal sprake van. Veel scholen hebben hun binnenklimaat niet op orde waardoor CO2, fijnstof, luchtvochtigheid en temperatuur ongemerkt een negatieve invloed hebben op de gezondheid. Daarbij komt dat kinderen weinig tijd buiten doorbrengen. Hoe kan het beter?
In zo’n 80 procent van de schoollokalen is de CO2-concentratie drie tot vier keer boven de gezondheidskundige grenswaarde, blijkt uit onderzoek. ‘De luchtkwaliteit moet dus verbeteren: een gezond binnenklimaat is essentieel voor ons welzijn én draagt bij aan de leerprestaties van kinderen’, aldus Remi Hompe, directeur Binnenklimaat Nederland. Volgens hem zijn scholen zich hier wel van bewust, maar het ontbreekt aan kennis en aan financiële middelen om duurzame oplossingen te vinden. ‘Subsidieregelingen zijn fijn, maar scholen moeten nog altijd 70 procent zelf bekostigen.’
En wat is dan een passende oplossing? Je kunt bijvoorbeeld niet zomaar een willekeurig systeem in een verouderd schoolgebouw installeren. Binnenklimaat Nederland heeft richtlijnen ontwikkeld die scholen kunnen helpen om goede keuzes te maken. Daarnaast lanceert de branchevereniging binnenkort het nieuwe actieplan Gezonde Scholen.
Hompe: ‘De COVID-19 pandemie heeft ons allemaal bewuster gemaakt van het belang van ventilatie; het is tijd om op grote schaal in actie te komen en duurzame oplossingen te realiseren. Hier ligt zeker een belangrijke taak voor onze overheid. Investeer nu in duurzame schoolgebouwen. In ons land is voldoende expertise, we hebben heel goede wetenschappers en een stevige technologische sector. Een gezond binnenklimaat is net zo belangrijk als gezond eten en voldoende bewegen.’
BUITENSPELEN
Ook dat is een aandachtspunt als het gaat om gezonde scholen: kinderen bewegen weinig en brengen weinig tijd buiten door. Uit onderzoek van Kantar Public in opdracht van Jantje Beton (2019) blijkt dat 15% van de kinderen nooit buiten speelt in de wijk. Ook tijdens de les liggen er kansen om kinderen meer te laten bewegen en meer buiten te laten zijn. Gezonde lucht en voldoende beweging leiden tot betere schoolprestaties en tot minder ziekteverzuim.
“Neem je maatschappelijke verantwoordelijkheid. Investeer in schoolpleinen waar kinderen uit de hele wijk samen kunnen spelen.”
‘2020 was voor kinderen een ingrijpend jaar’, vertelt Dave Ensberg Kleijkers, directeur-bestuurder bij Jantje Beton. ‘Bijna 40% van de kinderen tussen de 4 en 12 jaar voldeed daardoor niet aan de beweegrichtlijn van één uur bewegen per dag. Overgewicht, depressieve gevoelens, minder zelfvertrouwen door een gebrek aan sociale contacten zijn allemaal negatieve gevolgen hiervan. Als Jantje Beton willen we bereiken dat álle kinderen en jongeren in Nederland dagelijks buiten kunnen spelen en bewegen. Nu de scholen weer volledig open zijn hopen we het ‘buiten zijn’ ook meer te integreren in de lesprogramma’s.’
BUITENLESSEN
Ensberg-Kleijkers ziet in dat scholen al heel wat op hun bordje hebben. Volgens hem zou het juist ‘alles wat moet’ verlichten als ze dat meer in een buitenomgeving doen. Scholen doen dat nu nog onvoldoende. Het zou volgens Ensberg-Kleijkers een enorme verbetering zijn als zij de buitenomgeving zien als een verlengd klaslokaal. ‘Nu zijn veel pleinen nog saai, niet uitdagend; het vele beton stimuleert de creativiteit van kinderen niet. Het moet groener, blauwer en speelser. Op de website www.gezondeschoolpleinen.nl staan ideeën genoeg.
Bij de buitenlessen zien we dat kinderen meer betrokken zijn bij de les. Het is leuker om in een andere omgeving les te krijgen, met ander lesmateriaal, zoals de natuur of gave speeltoestellen. Kinderen gaan elkaar meer helpen en pikken dingen sneller op. Hierdoor komt er minder druk op de pedagogische rol van de leraar: die hoeft minder te corrigeren op gedrag en kan meer focussen op didactiek, op kennisoverdracht.’
Jantje Beton is enthousiast over buitenlessen en organiseert daarom ook jaarlijks de Nationale Buitenlesdag, samen met IVN Natuureducatie. ‘Wij blijven ons hiervoor inzetten omdat we geloven dat dit beter is voor de kwaliteit van onderwijs.’
MAATSCHAPPELIJKE VERANTWOORDELIJKHEID
Via grote evenementen maakt Jantje Beton ouders en leraren bewust van het belang van buitenlessen en gezonde schoolpleinen. Daarnaast probeert de organisatie het beleid van overheden te beïnvloeden zodat er meer speelruimte komt, zij het belang ervan inzien en scholen ertoe aanzetten de schoolpleinen ook buiten schooltijd open te stellen voor de hele wijk.
‘Het is zonde om tijdens de vakanties de schoolpleinen met mooie speeltoestellen niet te benutten! Zeker in steden waar weinig alternatieven zijn zou dat niet mogen
gebeuren.’ Via de Lokale Educatieve Agenda (LEA) kunnen gemeenten dit met schoolbesturen afstemmen, is het advies van Ensberg-Kleijkers. Ook zou het volgens hem mooi zijn wanneer gemeenten schoolpleinen mede financieren wanneer die onderdeel gaan uitmaken van de samenleving.
‘Schoolbesturen krijgen het vertrouwen van de samenleving om goede dingen te doen met en voor kinderen. Neem dan ook je maatschappelijke verantwoordelijkheid. Investeer in schoolpleinen waar kinderen uit de hele wijk samen kunnen spelen.’
